Przepisy prawa upadłościowego, w powiązaniu z odnoszącymi się do nich przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, należą do najbardziej nieprzejrzystych i skomplikowanych w całym systemie prawnym, a ponadto są obarczone licznymi błędami ustawodawczymi, mankamentami techniki legislacyjnej. W literaturze przedmiotu zauważa się, że stanowią one wyzwanie nawet dla doświadczonego prawnika. Są one natomiast zupełnie nieczytelne dla osoby z wykształceniem innym niż prawnicze. Internet pełny jest błędnych porad na temat upadłości oraz obiegowych, często rażąco nieprawdziwych informacji. To z kolei sprawia, że samodzielne poradzenie sobie w postępowaniu upadłościowym jest praktycznie niemożliwe.
W rzeczywistości na upadłość konsumencką składają się dwa postępowania – pierwszym jest postępowaniem w sprawie ogłoszenia upadłości i kończy się ono ogłoszeniem upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, albo sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości. Po skutecznym ogłoszeniu upadłości następuje drugie, tym razem właściwe postępowanie upadłościowe. W trakcie tego postępowania sąd upadłościowy za pośrednictwem syndyka masy upadłości przyjmuje zgłoszenie wierzytelności, ustala skład masy upadłości tj. inwentaryzuje majątek i prawa majątkowe dłużnika, odbiera jego dokumenty, przejmuje zarząd nad majątkiem dłużnika, a także decyduje o sposobie i zakresie zaspokojenia wierzycieli oraz nakłada na dłużnika obowiązek określonego zachowania się.
Na tym pierwszym etapie znaczenie ma sposób przedstawienia okoliczności powstania zobowiązania. Dla samego ogłoszenia upadłości obecnie marginalne znaczenie ma wspomniana moralność płatnicza, jednak jest ona brana pod uwagę na późniejszym etapie postępowania i źródłem informacji dla sądu jest właśnie między innymi wniosek o ogłoszenie upadłości.
Dłużnik składa pod odpowiedzialnością karną oświadczenie o prawdziwości, rzetelności i kompletności danych przedstawionych we wniosku o ogłoszenie upadłości, zawartym w urzędowym formularzu.
Pomijając możliwą odpowiedzialność karną, kluczową kwestią jest wskazanie wszystkich wierzycieli oraz wszystkich wierzytelności, które mogą być objęte planem spłaty, a na końcu umorzone. Zwłaszcza mowa tu o oznaczeniu różnych tytułów zobowiązań, tytułów prawnych, co nie zawsze jest proste. Pominięcie wierzyciela (nawet omyłkowe) może skutkować tym, że wierzytelność nie zostanie uwzględniona przy końcowej decyzji sądu upadłościowego orzekającej umorzenie zobowiązań.
Z kolei przemilczenie pewnych okoliczności we wniosku np. czynności dokonywanych przez dłużnika na szkodę wierzyciela, może być przez sąd upadłościowy ocenione jako zatajenie i posłuży jako uzasadnienie odmowy umorzenia zobowiązań.
Od dłużnika wymaga się przedstawienia dowodów istnienia zobowiązań i okoliczności, które ma (tzw. teza dowodowa). Istnieje potrzeba starannego zgromadzenia dokumentów, które muszą być ocenione pod względem przydatności dla postępowania.
Wniosek o ogłoszenie upadłości zawierający braki formalne, nieuzupełnione w terminie lub uzupełnione, ale niewłaściwie, może zostać zwrócony.
Wreszcie skutek w postaci merytorycznego, ale niepomyślnego rozpoznania wniosku przez sąd jest taki, że ponowny wniosek będzie możliwy do złożenia za kolejne 10 lat od chwili uprawomocnienia się postanowienia o oddaleniu.
Przechodząc do drugiego ze wspomnianych etapów trzeba powiedzieć, że według najmniej optymistycznego scenariusza postępowanie w sprawie upadłości konsumenckiej może trwać ok. 10 lat. W jego toku są wydawane liczne postanowienia sądu, które mogą mieć wpływ na sytuację dłużnika w toku upadłości, jak też po jej zakończeniu. Często jednak dłużnik może mieć wpływ na ich treść, poprzez składanie odpowiednich oświadczeń, wniosków albo przedstawienie swojego stanowiska w odpowiednim terminie. Możliwa jest także kontrola instancyjna tych postanowień i zarządzeń, które są zaskarżane zażaleniem do sądu wyższej instancji.
Podobnie rzecz ma się z czynnościami dokonywanymi przez syndyka, które są zaskarżalne skargą na jego czynności. Adwokat, mając stały wgląd w akta postępowania upadłościowego, może kontrolować zgodność tych czynności z prawem oraz merytoryczną trafność, zabezpieczając w ten sposób interesy klienta. Nie bez znaczenia jest także kwestia różnych zgód na czynności upadłego, których syndyk udziela.
Wspomniane powyżej czynniki mogą mieć wpływ nie tylko na pomyślne zakończenie postępowania upadłościowego (umorzenie zobowiązań w całości), ale także na to, na ile uciążliwy dla dłużnika postępowanie to będzie miało przebieg.